Zomerexcursie 2007

Op 31 augustus vertrokken wij met 50 deelnemers richting Huis Doorn, waar van 1920 tot aan zijn dood in 1941, Keizer Wilhelm II gewoond heeft.

Onze eerste stop was het Historisch Museum in Amerongen dat gevestigd is in een voormalige tabaksschuur. Dit museum geeft in een permanente tentoonstelling een heel gevarieerd en uitgebreid overzicht van de tabakscultuur en teelt van tabak die in deze streek een belangrijke rol gespeeld heeft.

Het verbouwen van tabak is van 1640 tot 1965 een zeer belangrijk middel van bestaan geweest in de zuidoosthoek van de provincie Utrecht, met name in Amerongen. De gids gaf zeer gedetailleerd uitleg over de geschiedenis van de teelt en de vele tentoongestelde voorwerpen en foto’s maakten dit beeld compleet. De tabaksteelt was geen vetpot en vaak waren bijverdiensten uit een bedrijfje, winkeltje of café broodnodig. Het drogen en de verdere behandeling van de geoogste tabaksbladeren was goed te zien in dit mooie voorbeeld van een droogschuur. In de gemeente Rheden zijn ook nog droogschuren te vinden, in o.a. Dieren en Rozendaal, later zijn deze ook in gebruik geweest bij wasserijen om de was in te drogen.

Wij waren met onze excursie nog op het juiste moment van het seizoen om het demonstratieakkertje met tabaksplanten te kunnen zien, traditioneel omgeven door een heg met pronkbonen op staken als windkering.

Voor de meeste van de excursiegangers was Amerongen, met zijn imposante kerk en kerkplein, maar ook het Kasteel Amerongen een nieuwe en verassende plaats en voor velen de moeite waard om nog eens terug te komen. Er zat ook nog een deskundige in de bus, die vertelde waar Napoleon op verschillende adressen in het dorp gelogeerd had en waar zijn officieren in de Franse tijd ondergebracht waren!

Kasteel Huis Doorn op een tekening uit 1646

Na een korte bustocht werden we ontvangen op het landgoed van Huis Doorn. In het prachtige en goed geconserveerde Huis Doorn werd door twee zeer deskundige gidsen, mevrouw Van Nederveen en de heer Van den Berg, in twee groepen, een rondleiding gegeven. De schitterende interieurs en de verzameling kunstwerken van de laatste bewoner, de Duitse Keizer Willem II, werden door hen op enthousiaste en gedetailleerde wijze toegelicht. Klaarblijkelijk was het voor Koningin Wilhelmina een moeilijke beslissing geweest om toe te staan dat de Keizer het huis bewoonde, onder andere omdat het Nederlandse koningshuis als enige adellijke familie niet uitgenodigd was bij het huwelijk van de Duitse Keizer. Ze heeft mogelijk om die reden nooit Huis Doorn en haar keizerlijke bewoner bezocht. Wel zijn haar kinderen er op familiebezoek geweest.

Er waren voor de verhuizing van de keizerlijke bezittingen, 59 treinwagons nodig om de inboedels van de paleizen in Berlijn en Potsdam over te brengen naar deze, relatief sobere buitenplaats, op de Utrechtse Heuvelrug te brengen.

Achter de wandbespanningen en het stucwerk gaat een middeleeuwse waterburcht schuil, die dateert uit het midden van de 14e eeuw. Sinds een verbouwing in 1792 heeft het exterieur een classicistisch karakter gekregen en herinneren alleen de hoektoren en de slotgracht aan een meer krijgshaftige verleden. Het huis ligt in een riant parkbos met rododendrons, een pinetum en een rozentuin, aangelegd door H.C. Poortman, die ook de tuinen van kasteel Amerongen en Middachten heeft aangelegd.

Zeker in het voorjaar is het huis, tuin en omgeving de moeite waard om nog eens terug te komen!

In de brasserie tegenover huis Doorn werd de lunch gebruikt en later dan de bedoeling was gingen wij met mevrouw Van Steenbruggen, gids van de plaatselijke VVV, langs de Langbroekerwetering. Zij vertelde over het ontstaan van de Langbroekerwetering, die gegraven werd in de 12e eeuw om het water af te voeren in dit relatief natte broekland, zodat het ontgonnen kon worden voor de landbouw en veeteelt. Ongeveer een eeuw later begon men met de aanleg van een groot aantal kastelen en woontorens. Een aantal is verdwenen maar de overgebleven kastelen geven het landschap van de Langbroekerwetering haar bekendheid. De meeste parken liggen keurig ingepast in het patroon van de historische verkavelingen.

Doorn is het domein van Simon Vestdijk maar de wetering is het domein van Gerrit Achterberg, geboren in het koetshuis van het landgoed Sandenburg en opgegroeid in de schaduw van dit sprookjesachtige witte fantasiekasteel. Is daar misschien de gedichtencyclus, die op een fictief kasteel speelt, ontstaan?

“Aan kruispunten staan handwijzers gereed. Ik ben naar u op weg, van u vandaan Een wit kasteel achter een oprijlaan Kan al het vaderhuis zijn dat zo heet.”

Wij konden tijdens onze bustocht echter weinig zien van de kastelen Zuilenburg, Walenburg, Weerdesteijn, Hindersteijn, Lunenburg, Leeuwenburg, Sandenburg en Groenestein. De bomen zaten nog vol blad en met onze zeer grote bus moesten wij grotere wegen nemen. Dus ook hier geldt het advies: teruggaan op de fiets, te voet of in een klein autootje!

In dit molenjaar wilden wij als laatste excursiepunt de molen “Rijn en Lek” (niet geschilderd door Ruisdael), in Wijk bij Duurstede bezoeken. De beroemde molen die door Ruysdael geschilderd is stond verder op aan de dijk en is reeds in 1810 afgebroken. Er waren in de tijd van Ruysdael 5 windmolens in Wijk bij Duurstede. De molen die wij bezochten is in 1659 als runmolen (run is gemalen eikenschors t.b.v. de leerlooierijen) gebouwd en werd na 1810 omgebouwd tot korenmolen omdat de oude korenmolen (van Ruisdael) was afgebroken. De molen “Rijn en Lek” is dus uniek in zijn soort omdat er wagens onderdoor kunnen rijden. Het is een ronde stellingmolen die gebouwd is op de gedeeltelijk afgebroken walpoort, die al 300 jaar eerder gebouwd was. De vrijwillige molenaar Han Mulder gaf ons een zeer duidelijke uitleg over het werken van de molen en klom zelfs omhoog in de wiek om het zwichten (wieken voorzien van zeildoek) te laten zien. Een deel van de groep is niet mee de molen ingegaan, om de trappen wel erg steil waren en sommigen excursiegangers vonden het op de trans van de molen ook nogal griezelig hoog. De mensen die het stadje Wijk Bij Duurstede ingegaan zijn waren verrast door de vele authentieke straatjes en huizen en ook voor kunstliefhebbers was er een aantal galeries de zeer de moeite waard waren om te bezoeken.

Naar verluid was het weer een geslaagde en gevarieerde excursie. Na een droge en af en toe zelfs zonnige dag keerden wij om 17.00 uur terug naar Rheden.