Architecten in Arnhem, Oosterbeek en Velp
Ontwerpers van gebouwen, stedelijke ruimte en landschap tot 1965. Schrijver: Jan Vredenberg e.a.
Het boek ‘Architecten in Arnhem, Oosterbeek en Velp’ gaat over de plaatselijke architecten uit deze twee dorpen en de stad Arnhem. Van veel beeldbepalende gebouwen en objecten wist men wel de naam van de ontwerpers maar was verder weinig over deze mensen en hun werk bekend. In Arnhem begon in de jaren negentig de Arnhemse Monumentenreeks met een serie monografieën, maar hierin zijn nog lang niet alle architecten aan bod gekomen. Oosterbeek en Velp hebben vaak hun eigen plaatselijke architecten, waar minder over geschreven is.
Om deze kennislacune op te vullen hebben de initiatiefnemers het plan opgevat een boek te maken met biografieën van architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten, die in de regio gevestigd waren. Ze beginnen vanaf de tijd dat de namen van de bouwkundigen bekend zijn tot en met de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog. Dat houdt in dat het boek begint in de achttiende eeuw en loopt tot 1965.
De periode tot 1795
Kort wordt de ontstaansgeschiedenis van Velp beschreven met o.a. de landgoederen Overhagen, Biljoen, Beekhuizen, Overbeek, Larenstein en Daalhuizen. De eerste biografie gaat over Leendert sr. Hendrik, Anthony, Leendert jr. en Roelof Roelofs, vijf mannen uit de familie Viervant, verdeeld over drie generaties, die alle stadstimmerman waren. L. Viervant sr. en zijn zoon Hendrik waren betrokken bij de herbouw van het vroegachttiende-eeuwse Larenstein. Hendrik heeft waarschijnlijk Rhederoord gebouwd maar daar zijn geen archiefstukken van als bewijs. Zijn belangrijkste werk is de Waag in Arnhem. Anthony Viervant bouwde in Velp Huize ‘Overbeek’.
Negentiende eeuw 1795-1895
Langs de weg van Arnhem naar Zutphen lagen al verschillende buitenplaatsen. De verharding van de weg en de aanleg van de spoorlijn leidden tot verplaatsing van het centrum van Velp naar de Hoofdstraat. Voor Velp belangrijke biografieën zijn die van Boerbooms (katholieke kerk Emmastraat) en Eberson (verbouwingen op Biljoen), Evert Jenné uit Rozendaal, deze heeft het Gotische Huis (afgebroken) en de Hervormde Kerk, (Kerkstraat 32) gebouwd.
Rond de eeuwwisseling 1895-1918
Velp en Oosterbeek ontwikkelden zich als voorsteden van Arnhem, mede dankzij de goede verbindingen. In Velp werden de Villaparken ‘Overbeek’ en ‘Ma Re-traite’ aangelegd. Een van de initiatiefnemers was W. Honig, die verschillende villa’s ontwierp, maar ook werkte als gemeenteopzichter in Arnhem en Rheden. Later was hij de oprichter van De Meteoor in Rheden. Verder zijn er biografieën van de architecten G.C. Bremer en A.R. Freem, (landhuis ‘Arva’, Rozendaalselaan te Velp) en C. v. Engelenburg (‘Ons Huis’ in Rheden en veel panden in Velp), F. Kortlang, die de plannen tekende voor de gereformeerde kerk aan de Kerkallee in Velp, Evert Jan Muis (‘De Wartburg’, Boulevard 11) en Willem Muis (Bakkerij Meeuwissen, Enkweg 25), eveneens in Velp.
Interbellum en de Tweede Wereldoorlog 1918-1945
In het dorp Velp werden o.a. de ‘Zeeheldenbuurt’ aangelegd, een middenstandswijk in Amsterdamseschoolstijl en een arbeiderswijk aan de Bergweg van J.G.A. Heineman.
Biografieën zijn er van J.G.A. Heineman en W.A. Heineman, M.J. Hols, (o.a. Tromplaan 12), J.H. Bernier, (villa ‘Dordtwijk’ op landgoed Daalhuizen), Rot(s)huizen en G.L. van Straaten, (de ‘Maliehoeve’, Zoutmanlaan 5).
Wederopbouw 1945-1965
16 April 1945 werd Velp bevrijd. Het dorp was zwaar beschoten van over de IJssel. Hierdoor waren veel gebouwen licht of zwaar beschadigd. Uit deze periode worden uit Velp o.a. de volgende architecten besproken: H.Th. Wijdeveld (woonhuis Klaassen), H.J. van Breda, (Atlantaflat), Hols (Parkflat), W.A.M. van der Ven (villa ‘Rozenhagen’) en Van der Zee (Phoenix-kerk in de Parkstraat).
Hierna volgen uitgebreide lijsten met architecten tot 1965, architecten van buiten de regio, verantwoording, literatuur, illustratie verantwoording en ‘Over de auteurs’. Al met al een heel degelijk naslagwerk, dat je niet in een ruk uitleest, maar vaak ter hand zult nemen, als je wat meer over de regionale architectuur te weten wilt komen. Het is een boeiend, rijk geïllustreerd boek.
Jan Vredenberg e.a. (red.), Architecten in Arnhem, Oosterbeek en Velp. Ontwerpers van gebouwen, stedelijke ruimte en landschap tot 1965, 320 blz. 22 x 28 cm genaaid gebonden ISBN 978-90-5345-554-8 € 39,95. Uitgave in samenwerking met Stichting Geschiedschrijving Arnhem.
Nelleke den Boer-Pinxter