Ambt & Heerlijkheid 220, jaargang 69, september 2023

Dit jaar bruist de gemeente Rheden van de jubileum activiteiten. In 1573 kreeg de gemeente haar huidige omvang. Het is niet niks, 450 jaar.

Zou ik zelf een verre Rhedense voorouder uit die tijd hebben? Mijn vaders kant heeft de wortels liggen in de richting van Pruisen, maar die stamboom smoort voorlopig ergens begin 19e eeuw. De stamboom van mijn moeder gaat wel ver terug. Maar die familielijn was wel heel erg verknocht aan het zuidwesten van Nederland. Ze kwamen Zuid-Holland en Zeeland gewoon niet uit. Een Rhedense voorvader uit de 16e eeuw lijkt dus op het eerste gezicht niet waarschijnlijk. Maar rekenkundige modellen laten zien dat je in vier en een halve eeuw wel 16 generaties voor je kan hebben. En dat betekent bij elkaar tienduizenden directe voorouders: want 2 ouders, 4 grootouders, 8 overgrootouders, 16 betovergrootouders en tel maar 16 generaties door, het zal je verbazen. Als er een neef met een nicht trouwde (en dat was alleen al voor het familiebezit soms erg handig) wordt dat getal wat lager. Maar ook dan blijven het er veel.

Ik fantaseer dus maar dat in mijn groep van tienduizenden voorouders zeker een Rhedenaar moet hebben rondgelopen. Ik schat in dat dit die sympathieke en knappe boerenzoon uit de Havikerwaard was. Hij werd verliefd op de dochter van de grutter uit Dieren. Ze was een intelligente vrouw die haar tijd ver vooruit was, met al wat feministische trekjes. Met de ondernemersgeest van deze twee zat het meer dan goed en ze wisten een mooi nieuw gemengd agrarisch bedrijf op te bouwen, op de grens van de Veluwezoom en de uiterwaarden. Acht kinderen kregen ze. Ze hadden het goed en wat ze te veel hadden deelden ze met de mensen die het wat minder hadden. De zomers waren aangenaam warm. In de winter veranderde de sneeuw de omgeving in een sprookjeslandschap.

Tot zover mijn fantasie. De werkelijkheid was heel wat harder. Onze dorpen kregen bezoek van plunderaars, er waren ziektes, er was armoede en ongelijkheid. En ook nog misoogsten, het was soms hard ploeteren. En er waren oorlogen met veel geweld, zelfs nog ten tijde van de vorige generatie. Maar toch was het een goede plek om te wonen en te werken. Eeuwenlang was er veel bedrijvigheid, sommige mensen vertrokken maar nieuwe mensen kwamen zich hier weer graag vestigen. De gemeente groeide langzaam maar zeker naar de huidige 43.000 inwoners (begin jaren ‘70 was dit aantal zelfs 50.000). Een zeer geschikte leefomgeving dus, de gemeente Rheden!
In 2073 zal Rheden 500 jaar bestaan. Helemaal een mooi getal. Helaas ben ik dan zélf een voorouder.

Hans Witt